تصور کنید پشت فرمان خودروی محبوبتان نشسته‌اید، دنده را در حالت حرکت می‌گذارید و ناگهان… تِق! یک ضربه ناگهانی و محسوس همراه با صدایی شبیه به «تِق» در زیر پای‌تان احساس می‌شود. کوتاه اما نگران‌کننده! شاید با خودتان فکر کنید: «این صدای عجیب از کجاست؟ ناگهان، این صدا بار دیگر هنگام تعویض دنده تکرار می‌شود و ناخودآگاه این سوال در ذهن‌تان شکل می‌گیرد: «آیا گیربکس خودرو دچار مشکل شده است؟ علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک چیست؟»
گیربکس اتوماتیک یکی از بخش‌های پیچیده و بسیار حساس خودروهای امروزی است. یکی از مشکلات شایعی که بسیاری از رانندگان با آن روبرو می‌شوند، تقه زدن گیربکس اتوماتیک هنگام تعویض دنده یا حرکت اولیه خودرو است و می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ از ساده‌ترین آن‌ها مانند پایین بودن سطح روغن گیربکس یا کیفیت نامناسب آن، تا موارد پیچیده‌تری نظیر اختلال در عملکرد شیرهای برقی، خرابی مبدل گشتاور یا حتی نقص در سیستم کنترل الکترونیکی گیربکس.این موضوع نه‌تنها موجب نگرانی می‌شود بلکه در صورت بی‌توجهی، ممکن است به خرابی جدی گیربکس منجر شود.
در این مقاله، با بررسی دقیق این پدیده، ضمن معرفی دلایل و علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک، به روش‌های عیب‌یابی، اقدامات اصلاحی و راهکارهای پیشگیرانه خواهیم پرداخت. اگر به سلامت سیستم انتقال قدرت خودروی خود اهمیت می‌دهید، مطالعه ادامه این مطلب اطلاعات ضروری و کاربردی در اختیار شما قرار خواهد داد.
تقه زدن گیربکس اتوماتیک چیست؟
تقه زدن گیربکس معمولاً به حالتی گفته می‌شود که هنگام تعویض دنده‌ها، مخصوصاً از دنده پارک (P) به درایو (D) یا هنگام تعویض بین دنده‌های ۱، ۲ یا ۳، خودرو به‌صورت ناگهانی ضربه‌ای حس می‌کند یا صدایی شبیه به “تِق” شنیده می‌شود. این مشکل در صورت مکرر شدن، نشانه‌ای از اختلال در عملکرد صحیح گیربکس است.
مهم‌ترین علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک چیست؟
دلایل و علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک متعدد است اما در ادامه دلایل مهم تقه زدن گیربکس اتوماتیک و عواملی که باعث می‌شود هنگام تعویض دنده به ماشین شوک وارد شود را بیان می‌کنیم:
1. کم بودن یا کثیف بودن روغن گیربکس
روغن گیربکس در سیستم اتوماتیک، حکم خون در بدن را دارد. در صورتی که:
- سطح روغن پایین باشد و روغن کم باشد،
- یا روغن کیفیت خود را از دست داده باشد (کدر، سوخته یا آغشته به براده فلز باشد)،
- گرفتگی صافی گیربکس اتوماتیک: گیربکس اتوماتیک یک صافی روغن دارد که در صورت گرفتگی باعث کاهش فشار روغن گیربکس و کم بودن روغن و عدم پر شدن پپیستون‌ها و نهایتا باعث ایجاد تقه می‌شود.
راه‌حل: بررسی سطح و کیفیت روغن گیربکس. در صورت نیاز، تعویض با روغن مناسب و استاندارد کارخانه. برای اطلاعات بیشتر به صفحه جدول روغن گیربکس اتوماتیک مراجعه کنید.
2. خرابی شیرهای برقی یا سولنوئید (Solenoid) گیربکس
خرابی شیر برقی (سولنوئیدها) دیگر علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک است. شیربرقی‌ها وظیفه کنترل فشار و مسیر حرکت روغن در داخل گیربکس را بر عهده دارند. در صورت خرابی شیر برقی‌ها بخصوص شیربرقی‌های تنظیم فشار و شیربرقی‌های تعویض دنده ،باعث می‌شود زمان بندی مناسب ارسال روغن به مدار آن دنده با تاخیر انجام شود و ارسال روغن به دنده به موقع انجام نشود و در نتیجه تعویض دنده‌ها با شوک و تقه همراه شود.
نشانه: تقه زدن هنگام تعویض دنده خاص یا ورود به دنده عقب.
3.خرابی سنسور فشار روغن
زمانیکه سنسور فشار روغن خراب باشد و نتواند میزان فشار تولید شده پمپ فشار روغن گیربکس را گزارش کند تا توسط شیر برقی تنظیم شود عیبی که به وجود می‌آید افزایش یا کاهش فشار روغن است و این ایراد باعث ایجاد تقه در هنگام تعویض دنده می‌شود.
این عیب‌ها ی مورد 2 و 3 که در بالا گفتیم می‌توانند همچنین خطای ECU در سیستم برقی هم ثبت کنند.
4. خطا در ECU یا نرم‌افزار گیربکس
در خودروهای مدرن، عملکرد گیربکس اتوماتیک با کمک واحد کنترل الکترونیکی (TCU یا ECU) مدیریت می‌شود. اگر این بخش دچار ایراد نرم‌افزاری شود، زمان‌بندی یا فشار تعویض دنده‌ها به هم می‌ریزد و باعث ضربه در هنگام تعویض دنده می‌شود. همانطور که بالاتر گفتیم عامل 2 و 3 باعث ایجاد خطا در واحد کنترلی ECU هم می‌شوند.
راه‌حل: دیاگ و بررسی خطاهای کامپیوتری، ریست یا بروزرسانی ECU.
5. کثییفی بلوکه هیدرولیک
بلوکه هیدرولیک یک مداری است که تمامی مسیرهای روغن گیربکس را به هم متصل می‌کند زمانیکه مجراهای داخل این بلوکه هیدرولیک بر اثر جرم‌گرفتگی روغن کثیف بشوند، امکان دارد روزنه‌های آن مسدود شوند و ما دوباره تقه گیربکس را احساس می‌کنیم.
راه حل: باید بلوکه هیدرولیک باز شده و شستشو داده شود و تمیز بشود.
6. فرسودگی دسته موتور یا دسته گیربکس
فرسودگی دسته موتور از دیگر علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک است. اگر دسته‌موتور یا دسته‌گیربکس دچار شکستگی یا فرسایش شده باشد، هنگام تعویض دنده، موتور به‌طور ناگهانی تکان می‌خورد و این حرکت به‌صورت تقه در کابین احساس می‌شود.
تشخیص: لرزش زیاد هنگام استارت یا تعویض دنده، صدای برخورد فلزی.
7. خرابی تورک کانورتر (Torque Converter)
تورک کانورتر یا مبدل گشتاور، قطعه‌ای است که در گیربکس اتوماتیک به‌جای کلاچ عمل می‌کند. اگر این قطعه درست کار نکند، انتقال نیرو دچار وقفه یا ضربه می‌شود.
نشانه: تأخیر در حرکت اولیه، صدای ناهنجار، تقه در تعویض دنده‌های پایین.
8. لقی و خرابی یا استهلاک کلاچ‌های داخلی گیربکس
در گیربکس اتوماتیک AT چندین کلاچ و دیسک ترمز برای اتصال و جدا کردن دنده‌ها وجود دارد و هم از نوع چند صفحه‌ای هستند و هم برای هر دنده تعداد بیشتری از این دیسک و صفحه‌ها وجود دارد. در صورت آسیب دیدن این کلاچ‌ها یعنی خورده شدن این دیسک‌ها و افزایش لقی، تعویض دنده با ضربه یا تأخیر و شوک انجام می‌شود. امکان دارد که صفحه و دیسک هر دنده‌ای که مشکل پیدا کرده و خراب شده در هنگام تعویض همان دنده صدای تق بدهد. امکان داره هم مشکلی ایجاد بشه که اهرم انتخاب دنده از حالتN به D یا R ببریم تقه ایجاد بشه.
راه‌حل: باز کردن و سرویس تخصصی و تعمیر تخصصی گیربکس.
برای یافتن علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک و تعمیر گیربکس تویوتا، تعمیر گیربکس کیا، تعمیر گیربکس نیسان، تعمیر گیربکس هیوندای و ماشین‌های چینی و انواع دیگر ماشین اتوماتیک به تعمیرگاه تخصصی و حرفه ای خشنودی مراجعه کنید.
آیا رانندگی با گیربکسی که تقه می‌زند خطرناک است؟
پاسخ کوتاه: بله.
اگرچه در مراحل اولیه ممکن است فقط ناراحت‌کننده باشد، اما در صورت بی‌توجهی، منجر به آسیب‌های جدی‌تر نظیر خرابی کامل گیربکس یا آسیب به اجزای داخلی موتور خواهد شد. بنابراین، اهمیت تشخیص به‌موقع و تعمیر سریع بسیار بالاست.
اگر ساکن کرج هستید با مشکل تقه زدن گیربکس مواجه‌اید برای تعمیر تخصصی گیربکس در کرج، تعمیرگاه تخصصی خشنودی انتخابی مطمئن برای شماست. با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیمی از متخصصان باتجربه، عیب‌یابی و تعمیر گیربکس خودروی شما به‌صورت کاملاً حرفه‌ای و با تضمین کیفیت انجام می‌شود.
راهکارهای کاهش و جلوگیری از تقه زدن گیربکس اتوماتیک
برای اینکه عمر گیربکس خودروی شما افزایش پیدا کند و از مشکلاتی مثل تقه زدن جلوگیری شود، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
- بررسی دوره‌ای روغن گیربکس (هر 40 تا 60 هزار کیلومتر)
- استفاده از روغن توصیه‌شده توسط کارخانه سازنده
- عدم رانندگی پرشتاب یا با بار بیش از حد روی خودرو
- تعویض دنده صحیح (مثلاً توقف کامل قبل از زدن دنده عقب)
- سرویس منظم و دیاگ تخصصی هر 6 ماه یک‌بار
چک‌لیست بررسی و یافتن علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک و رفع آن
اگر صاحب یک ماشین اتوماتیک هستید چک لیست زیر برای یافتن علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک بررسی کنید:
بررسی اولیه و اقدامات ساده
- صدای تقه در چه شرایطی رخ می‌دهد؟ (شروع حرکت، دنده عقب، تعویض بین دنده‌ها)
- سطح روغن گیربکس بررسی شده است؟
- رنگ و بوی روغن گیربکس طبیعی است؟ (شفاف و بدون بوی سوختگی)
- آخرین تعویض روغن گیربکس چه زمانی انجام شده است؟
- روغن گیربکس با نوع پیشنهادی سازنده تعویض شده است؟
بررسی الکترونیکی و دیاگ
- دیاگ تخصصی روی خودرو انجام شده است؟
- کد خطا یا اروری برای گیربکس در ECU/TCU ثبت شده است؟
- ریست یا آپدیت نرم‌افزار گیربکس انجام شده؟
بررسی فنی قطعات مکانیکی
- دسته‌موتور و دسته‌گیربکس بررسی شده‌اند؟ (نشانه‌هایی از پارگی یا فرسودگی دارند؟)
- عملکرد شیرهای برقی (Solenoid) بررسی شده است؟
- صدای ناهنجار از مبدل گشتاور (Torque Converter) شنیده می‌شود؟
- گیربکس تأخیر در تعویض دنده دارد؟ (به‌ویژه دنده‌های پایین یا دنده عقب)
اقدامات نهایی و تخصصی‌تر برای یافتن علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک
- سرویس کامل گیربکس در تعمیرگاه تخصصی انجام شده است؟
- تست سلامت کلاچ‌ها و چرخ‌دنده‌های داخلی گیربکس انجام شده؟
- تورک کانورتر در صورت خرابی تعویض شده است؟
- بروزرسانی نرم‌افزاری گیربکس از طریق نمایندگی انجام شده؟
در صورتی که پس از بررسی کامل این موارد همچنان تقه زدن ادامه داشت، توصیه می‌شود خودرو توسط یک تکنسین متخصص تعمیر گیربکس اتوماتیک بررسی کامل شود تا از آسیب‌های بیشتر و هزینه‌های سنگین جلوگیری گردد.
چه زمانی باید به تعمیرکار مراجعه کرد؟
اگر یکی از علائم زیر را مشاهده کردید، به متخصص گیربکس مراجعه کنید:
- ضربه‌های شدید هنگام تعویض دنده
- تأخیر در جا رفتن دنده‌ها
- بوی سوختگی از قسمت گیربکس
- چراغ چک یا خطا در سیستم ECU
- صدای غیرمعمول هنگام تعویض یا حرکت
جمع‌بندی
تقه زدن گیربکس اتوماتیک موضوعی است که نباید نادیده گرفته شود و باید علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک مشخص شود زیرا این مشکل ممکن است ناشی از یک ایراد ساده مانند پایین بودن سطح روغن باشد یا نشان‌دهنده‌ی مشکلی پیچیده در اجزای داخلی گیربکس. در هر صورت، تشخیص زودهنگام، مراجعه به تعمیرکار متخصص و رعایت نکات نگهداری می‌تواند از هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری کند.
به خاطر داشته باشید که گیربکس اتوماتیک یک سیستم دقیق و حساس است؛ بنابراین هر نشانه غیرعادی را جدی بگیرید تا هم عملکرد خودروی‌تان بهتر باشد و هم هزینه کمتری برای تعمیرات بپردازید.